Ulicami Warszawy: PAŁAC SZUSTRA (PAŁACYK LUBOMIRSKICH)

Po warszawskim Mokotowie już raz mieliśmy okazję spacerować na tym blogu. Było to przy okazji wpisu o Królikarni - jednego z miejsc do których mam osobisty sentyment. Ale wystarczy przemieścić się dosłownika kilka przystanków dalej w kierunku Centrum, i po tej samej stronie ulicy, nadal przy Puławskiej, jest kolejne, równie ciekawe miejsce, o całkiem podobnym klimacie. Też mamy tam bowiem pałacyk i otaczający go park. O parku napiszę coś więcej wkrótce, tymczasem dzisiaj wybierzmy się na zwiedzanie Pałacu Szustra, czyli kolejnej perły mokotowskiej architektury.

widok od ulicy Puławskiej

Pałac Szustra, zwany także Pałacykiem Lubomirskich, mieści się dokładnie przy ulicy Morskie Oko 2 (niegdyś Puławska 55/57). W odniesieniu historycznym nie nalezy mylić go z Pałacem Lubomirskich, zlokalizowanym w zupełnie innym miejscu stolicy, do którego z pewnością kiedyś jeszcze powrócimy.

W Pałacu Szustra mieści się obecnie siedziba Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego im. Stanisława Moniuszki. Przechadzając się wokół pałacu da się czasem usłyszeć delikatne dźwięki skrzypiec, wiolonczeli albo fortepianu.

A jak to się zaczęło?

Rozeta i szczyt elewacji zachdoniej pałacu

Fragment drzwi wejściowych
od strony wschodniej

Pałac powstał w latach 1772-1774 z inicjatywy księżnej Izabeli z Czartorwyskich Lubomirskiej i Stanisława Lubomirskiego na miejscu zniszczonego dworu kupca Burbacha, wówczas usytuowanego w obrębie warszawskiej wsi Mąkotów. Zaprojektowany został przez wybitnego architekta Efraima Schroegera. Następnie do prac włączył się Szymon Bogumił Zug, który zaprojektował tereny ogrodowe, zaś w 1776 roku przebudował również pałac, a konkretnie jego wschodnią elewację, nadając jej niespotykany asymetryczny układ, który zachował się do dziś.

Fragment budynku
od strony południowej

Pałacyk był klasyczystyczną, dwukondygnacyjną budowlą rozmieszczoną na planie kwadratu i przykrytą dachem namiotowym. Wówczas nosił on nazwę Mon Coteau (z francuskiego "Moje wzgórze"). W suterenie pałacyku mieściła się łazienka i pomieszczenia gospodarcze, wyżej znajdowały się pomieszczenia reprezentacyjne: sala jadalna z trzema oknami wychodzącymi na zachód, sypialnia, garderoba, bufet, pokój toaletowy księżnej oraz gabinety. Pokoje od południa były niższe, a nad nimi mieścił się niewielki apartament mieszkalny w antresoli. Pałacyk mógł poszczycić się wspaniałym wyposażeniem wnętrz. Od północy znajdował się podjazd dla wozów, a od wschodu przestronny taras. W roku 1774 w jednym ze swoich wierszy odniósł się poeta, Kajetan Skrzetuski:

W każdym pokoju dziwić się sto razy

Trzeba; czy to kształt, czy zważysz wyraz,

Czyli też meblów kosztownych wybory,

Sztukatorskiego czyli dłuta wzory,

Czyli misternie złocone podwoje,

Rzekniesz: to samej Junony pokoje

Pałac w roku 1863, fot. fotopolska.eu

Po śmierci Izabeli Lubomirskiej, w 1816 roku, pałac miał jeszcze wielu właścicieli. Początkowo należał do Potockich, następnie do Anny z Tyszkiewiczów Potockiej. Skąd taka linia właścicieli? Żoną Stanisława Kostki Potockiego była córka Lubomirskich - Aleksandra. Natomiast Anna była pierwszą żoną ich syna. To ona zleciła Henrykowi Marconiemu przebudowę pałacyku w stylu neogotyckim, którą wykonano w latach 1822-1825. Przeobrażeniom uległy wnętrza oraz elewacje zewnętrzne budynku, a wokół niego powstały liczne zabudowania gospodarcze. W roku 1845 pałac trafił w posiadanie Franciszka Szustra (stąd też jego dzisiejsza nazwa), który zlecił Marconiemu kolejną przebudowę. Jakie zmiany wówczas dokonały się na pałacyku? Budynek zyskał mały taras po południowej stronie oraz dwukondygnacyjną, ośmiokątną wieżyczkę przy elewacji wschodniej. Ponadto pałac zyskał dwie oficyny: pierwszą w latach 1828-1829, drugą w latach 1860-1865. Kolejna przebudowa, tym razem neorenesansowa, nastąpiła w 1852 dzięki Adamowi Idźkowskiemu. Ostatnim spadkobiercą z rodziny Szustrów był Tadeusz Maciej Szuster, który zmarł 1973 roku.

Lata 1946-1947, Ruiny pałacu Szustra, fot. fotopolska.eu

Pałac był też wielokrotnie dewastowany. Najpierw przez Rosjan w czasie powstania listopadowego, kiedy to zniszczeniom uległ też otaczający go parkowy drzewostan. Prace rewaloryzacyjne podjęto w 1832 roku, czyli jeszcze przed przejęciem pałacu przez Szustra. Kolejne dwa zniszczenia nastąpiły podczas niemieckiej okupacji w 1939 i 1944 roku, kiedy to pałac doszczętnie spłonął, a park został prawie całościowo wycięty. Powojenną odbudową zajęto się w latach 1962-1965. Park został odnowiony, a pałac odbudowany w stylu neogotyckim według projektu Jerzego Brabandera, któremu zawdzięczamy jego dzisiejszy wygląd.

Lata 1963-1969, fot. fotopolska.eu

Z Pałacem Szustra wiąże się jeszcze kilka innych obiektów, usytuowanych w jego otoczeniu i powiązanych z nim historycznie. Mowa tutaj m.in., o parku Morskie Oko oraz Mauzoleum Szustrów. wpisy na ich temat już wkrótce!